Là Kitô hữu, chúng ta được mời gọi bước vào đời sống cầu nguyện. Lời mời gọi sâu thẳm này không chỉ là một bổn phận tôn giáo, mà là một tiếng gọi đến “một mối tương quan sống động và cá vị với Thiên Chúa hằng sống và chân thật. Tương quan này là cầu nguyện” (GLGHCG, số 2558). Giáo hội luôn mở rộng kho tàng tinh thần phong phú của mình để hướng dẫn chúng ta trong hành trình tìm kiếm sự hiệp thông này.
1. Cầu nguyện thật khó, và đó là điều chúng ta phải học
a. Cầu nguyện không phải là việc dễ dàng
Mối tương quan không hề dễ dàng, và cầu nguyện cũng vậy. Cầu nguyện liên quan đến toàn bộ con người chúng ta, là sự đáp trả bằng đức tin trước sáng kiến của Thiên Chúa. Do đó, cầu nguyện là một trận chiến, và nó có thể khốc liệt: “Cầu nguyện là một cuộc chiến đấu. Chiến đấu chống lại ai? Chống lại chính chúng ta và chống lại những mưu mô của Tên cám dỗ, là kẻ muốn làm tất cả để con người bỏ cầu nguyện, bỏ kết hợp với Thiên Chúa của mình” (GLGHCG, số 2725). Trong trận chiến cầu nguyện đó, “chúng ta phải đương đầu với những quan niệm sai lầm về cầu nguyện nơi chính bản thân và chung quanh chúng ta. Một số người coi việc cầu nguyện chỉ đơn giản là một hoạt động có tính cách tâm lý; một số khác lại coi là một cố gắng tập trung tinh thần để đạt tới tình trạng tâm trí trống rỗng. Một số khác giản lược việc cầu nguyện vào những thái độ và lời nói mang tính nghi thức” (GLGHCG, số 2726).
Do những quan niệm sai lầm về cầu nguyện như vậy, Sách Giáo lý cho chúng ta biết: “Trong vô thức của nhiều Kitô hữu, cầu nguyện là một công việc không thể đi đôi với tất cả những gì họ phải làm: họ không có thời giờ. Những người tìm kiếm Thiên Chúa bằng cầu nguyện lại mau nản chí, bởi vì họ không biết rằng việc cầu nguyện còn xuất phát từ Chúa Thánh Thần chứ không phải chỉ do mình mà thôi” (GLGHCG, số 2726).
Giáo hội đang nhấn mạnh đến chân lý cơ bản rằng cầu nguyện là một ân huệ từ Thiên Chúa. Nếu bất cứ ai coi việc cầu nguyện như là hoạt động của chỉ riêng mình, thì họ sẽ phải chịu hậu quả hoặc là từ bỏ cầu nguyện hoặc cầu nguyện giả tạo vì trong đó Thiên Chúa vắng mặt.
Cầu nguyện là việc liên quan đến Thiên Chúa. Đó là mối tương quan. Cầu nguyện là một “cuộc gặp gỡ mầu nhiệm” với Đấng toàn năng, hằng sống, vĩnh cửu, cố vấn kỳ diệu, chiến binh hùng mạnh, Thiên Chúa cá vị, là alpha và omega, khởi nguyên và cùng đích của vạn vật. Cầu nguyện là cuộc gặp gỡ mật thiết sâu xa với Thiên Chúa, Đấng hoàn hảo vô biên và tràn đầy phúc lộc nơi chính mình. Chúng ta chỉ có thể cầu nguyện vì Thiên Chúa dành cho chúng ta lòng nhân từ và tình yêu của Ngài.
Thánh Têrêxa Giêsu thành Avila, một Tiến sĩ Hội thánh và là bậc thầy về đời sống nội tâm, đã minh họa rõ ràng tính chất chiến đấu của việc cầu nguyện. Thánh nữ viết về những năm đầu của đời sống tu trì, khi ngài nhận ra việc cầu nguyện cần thiết nhưng lại thấy vô cùng khó khăn. Ngài đã trải qua nhiều năm vật lộn để giữ trọn thời gian cầu nguyện, thường xuyên bị chia trí, khô khan, và cảm thấy rất khó tập trung tâm trí vào Chúa. Thậm chí, đôi khi ngài đã phải mang sách kinh ra khỏi nhà nguyện và tự đặt mình vào những nơi kín đáo hơn để chống lại sự cám dỗ bỏ dở việc cầu nguyện.
Thánh nhân đã gọi kinh nghiệm này là một “trận chiến” và thừa nhận: “Khi tôi cầu nguyện với Chúa, những tình cảm trần tục đã làm tôi bối rối. Đây là một cuộc chiến đấu đau đớn đến nỗi tôi không biết làm sao tôi có thể chịu đựng được trong một tháng, chứ đừng nói đến nhiều năm như vậy.” [1] Kinh nghiệm của thánh nữ chứng minh rằng cầu nguyện không phải là sự bộc phát dễ dàng, mà là một kỷ luật đòi hỏi sự kiên trì, lòng khao khát và sự hướng dẫn, đúng như Sách Giáo Lý dạy: “Việc cầu nguyện không chỉ là sự bộc phát do một thúc đẩy nội tâm: để cầu nguyện, phải muốn cầu nguyện. Nếu chỉ biết Thánh Kinh mạc khải những gì về cầu nguyện thì chưa đủ: còn phải học cầu nguyện nữa” (GLGHCG, số 2650).
b. Học cầu nguyện
Cũng như các mối tương quan khác, chúng ta cần học cách ở lại trong sự hiện diện của Thiên Chúa qua việc cầu nguyện. Có những cách thế giúp chúng ta cầu nguyện, hướng dẫn đời sống nội tâm của chúng ta, mà chúng ta cần phải học. Các phương pháp đó rất đa dạng như kinh nguyện, suy niệm, chiêm niệm và là những “phương tiện tích cực” giúp cho lời cầu nguyện của chúng ta được sắp xếp lớp lang bài bản và giúp chúng ta đối thoại với Thiên Chúa hằng sống, trò chuyện với Ngài và lắng nghe Ngài.
Các phương pháp cầu nguyện đã được hình thành qua nhiều thế kỷ, thích hợp với tính cách, tính khí và tình huống trong cuộc sống. Dân Thiên Chúa đã tìm kiếm và nỗ lực để ở lại cùng Ngài, để tránh xa những cách nhìn và những hứa hẹn sai lầm khi cầu nguyện, và để vui mừng trong mối tương quan thánh thiện với Ngài. Sách Giáo lý giúp chúng ta hiểu được sự đa dạng của các phương pháp cầu nguyện này khi giải thích: “Chúa dẫn dắt mỗi người bằng những đường lối và cách thức đẹp ý Ngài. Mỗi tín hữu cũng đáp lời Ngài theo quyết định của lòng mình và theo những cách diễn tả lời cầu nguyện của riêng mình” (GLGHCG, số 2699).
Chúng ta cần khám phá những phương pháp cầu nguyện khác nhau của Giáo hội và nhờ đó tích cực gặp gỡ và trò chuyện với Thiên Chúa, Đấng yêu thương và mời gọi chúng ta bước vào mối tương quan với Ngài. Vì vậy, chúng ta cần phải ngoan ngoãn và tìm cách học cầu nguyện với lòng khiêm tốn, đó là chìa khóa cho một đời sống nội tâm mạnh mẽ.
2. Thiên Chúa không phải là Máy Bán hàng Tự động
a. Thiên Chúa mặc khải và Mối Tương quan
Thiên Chúa là một mầu nhiệm tuyệt đối. Bất kể chúng ta có thể nói gì về Ngài, thì Thiên Chúa còn hơn thế nữa. Tuy nhiên, trong một hành động đầy yêu thương, Ngài đã tỏ mình ra cho chúng ta và kêu gọi chúng ta ở với Ngài.
Ở phần đầu Sách Giáo lý của Giáo hội Công giáo, chúng ta được dạy: “Thiên Chúa, tự bản thể, là Đấng vô cùng hoàn hảo và hạnh phúc. Theo ý định hoàn toàn do lòng nhân hậu, Ngài đã tự ý tạo dựng con người, để cho họ được thông phần sự sống hạnh phúc của Ngài. Do đó, trong mọi thời và mọi nơi, Ngài đã đến gần với con người. Thiên Chúa kêu gọi con người, giúp họ tìm kiếm Ngài, nhận biết và đem hết tâm lực yêu mến Ngài” (GLGHCG, số 1).
Là môn đệ của Chúa Giêsu nghĩa là chấp nhận và đi theo con đường của Ngài, và điều cốt lõi trong tư cách môn đệ Chúa Giêsu là việc cầu nguyện. Các Kitô hữu được kêu gọi trở thành một dân tộc cầu nguyện. Chúng ta có thể nhìn vào cuộc đời của Chúa Giêsu và thấy rõ một con người cầu nguyện. Ngài bắt đầu và kết thúc mỗi ngày bằng lời cầu nguyện. Ngài cầu nguyện trong những lúc chữa lành, chiến đấu thiêng liêng, vui mừng và đau buồn.
Đức Thánh Cha Phanxicô nhắc nhở chúng ta: “Chúa Giêsu đã nêu gương cầu nguyện liên lỉ, được thực hành với lòng kiên trì. Việc đối thoại liên lỉ với Chúa Cha, trong thinh lặng và tĩnh tâm, là trọng tâm của toàn bộ sứ mệnh của Ngài. Các sách Tin Mừng cũng thuật lại lời Ngài khuyên nhủ các môn đệ hãy cầu nguyện liên lỉ, không mệt mỏi.” (Buổi tiếp kiến chung ngày 11 tháng 11 năm 2020).
b. Cầu nguyện không phải là đòi hỏi
Một trong những sai lầm lớn nhất là xem việc cầu nguyện như việc lập ra danh sách những yêu cầu của mình, coi lại hai ba lần và rồi ra lệnh cho Chúa phải thực hiện danh sách đó. Khi không đạt được những gì chúng ta muốn, khi nào chúng ta muốn và theo cách chúng ta muốn, chúng ta khẳng định rằng việc cầu nguyện không ích lợi gì. Xướng lên những yêu cầu kiêu hãnh và thô thiển như vậy không phải là cầu nguyện. Đó đơn thuần chỉ là để mặc cho thói tự yêu bản thân lên tiếng và tự cho mình là trung tâm.
Theo quan điểm sai lầm này, Thiên Chúa được xem như một “chiếc máy bán hàng tự động” ở đó chúng ta cầu xin theo kiểu nhấn nút, và muốn nhận được “sản phẩm” mong ước. Thực ra, việc cầu xin hoặc khẩn cầu trong Kitô giáo luôn phải được thực hiện trong ánh sáng của các khía cạnh cao cả hơn, đó là tôn thờ và tạ ơn, và phải luôn được ghi dấu bằng lời tuyên xưng cốt lõi: “Nguyện Ý Cha được thể hiện.”
Trong suốt gần 50 năm, Mẹ Têrêsa Calcutta, vốn được cả thế giới ngưỡng mộ vì lòng bác ái, đã sống trong một sự khô khan thiêng liêng và cảm giác Thiên Chúa vắng mặt mà Mẹ gọi là ”đêm tối”. Mẹ không cảm thấy sự ngọt ngào, sự an ủi hay sự hiện diện rõ ràng của Thiên Chúa trong khi cầu nguyện: “Trong lòng tôi không có đức tin – không có tình yêu – không có sự tin tưởng – có quá nhiều nỗi đau – nỗi đau của sự khao khát, nỗi đau vì cảm giác Chúa không muốn tôi – còn tôi, tôi muốn Chúa bằng tất cả sức mạnh của linh hồn mình.” [2]
Thay vì coi đây là thất bại, Mẹ kiên trì cầu nguyện và phục vụ. Mẹ không tìm kiếm “sản phẩm” là cảm giác an ủi, nhưng đơn giản là để ở lại trong mối tương quan yêu thương và trung thành với Chúa. Kinh nghiệm này chứng minh cầu nguyện đích thực không dựa trên cảm xúc hay việc nhận được điều mình muốn, nhưng là sự dâng hiến và kiên trì sống đức tin cùng sứ mệnh với lòng nhiệt thành. Chúng ta không chối bỏ cảm xúc, nhưng không để chúng chi phối. Cầu nguyện giúp ta trân trọng hiện tại, tìm kiếm Chúa để Ngài giúp ta vượt qua những khoảng thời gian khô khan và trở nên giống Ngài hơn. “Cầu nguyện là cuộc gặp gỡ giữa sự khao khát của Thiên Chúa với sự khao khát của chúng ta, dù chúng ta có biết điều này hay không. Thiên Chúa khát khao chúng ta khao khát Ngài” (GLGHCG, số 2560).
Vì những lý do này, Sách Giáo lý định nghĩa thêm việc cầu nguyện là “tương quan sống động và cá vị với Thiên Chúa hằng sống và chân thật. Tương quan này là cầu nguyện” (GLGHCG, số 2558). Cầu nguyện kết hợp chúng ta với Thiên Chúa. Đó là ở trong sự hiện diện của Ngài, biết rằng chúng ta được yêu thương, và đáp lại tình yêu đó bằng cả tấm lòng. Giống như dưỡng khí và thức ăn nuôi sống cơ thể, cầu nguyện thì cần thiết để con người chúng ta thuộc về và hiệp thông với Thiên Chúa.
Phêrô Phạm Văn Trung
[1] https://www.ccel.org/ccel/teresa/life.viii.ix.html
[2] https://www.littlewithgreatlove.com/st-teresas-interior-darkness/
