Đề tài tĩnh tâm Mùa Chay của giáo triều năm nay là: “ Hãy trở về trong chính bạn” do linh mục Raniero Cantalamessa, vị giảng thuyết của Phủ Giáo Hoàng trong đó có nhắc tới quan điểm của Thánh Augustino “ In teipsum redi. In interior homine habitat veritas” ( Hãy trở về trong chính bạn. Chân lý ở trong con người nội tâm ). Trong một bài diễn văn với mọi người, ngài còn hô hào điều này kiên quyết hơn:
“ Trở về với trái tim bạn. Tại sao bạn lại ra khỏi chính mình ? Ra khỏi chính mình bạn sẽ diệt vong. Tại sao lại theo những con đường bỏ vắng ? Hãy trở về từ cảnh lang thang từng đưa bạn đi quá xa như thế và hãy trở về với Chúa. Hãy làm nhanh lên. Đầu tiên bạn hãy trở về với trái tim bạn. Bạn đã đi lang thang và trở thành người xa lạ với chính bạn. Bạn không biết chính bạn. Tuy nhiên bạn vẫn đang tìm kiếm Đấng đã dựng nên bạn. Bạn hãy trở về. Trở về với trái tim bạn. Hãy nhìn thấy ở đó những gì bạn có thể nhận thức về Thiên Chúa, vì đó là nơi bạn sẽ tìm thấy hình ảnh của Thiên Chúa. Chúa Ki Tô ngự trong con người nội tâm và chính trong con người bên trong của bạn, bạn được đổi mới theo Hình Ảnh của Thiên Chúa” ( Nguồn Vietcatholic News – 22/3/2019 – Hãy Trở Về Trong Chính Bạn ).
Để có thể “trở về trong chính bạn” tức trở về với chính mình thì trước hết cần phải…biết mình. Không …biết mình thì không thể trở về và đây chính là câu châm ngôn đã được khắc ghi trên cổng vào đền Delphe của Hy Lạp cổ đại “ Hãy tìm cho biết về chính mình mày” ( Connais – toi. Toi-memes ).
Tìm biết về chính mình chẳng những là tìm cho biết về cái căn nguyên xuất xứ của mình mà còn là sự hiện hữu của muôn loài vạn vật. Chúng do đâu mà có ? Có phải do tự nhiên hay cần có Đấng nào đó tạo dựng nên ?
Nói đến vấn đề có hay không Đấng Tạo Dựng có nghĩa là chúng ta đã đề cập tới vấn đề trọng yếu của triết học về mối tương quan giữa Yếu Tính và Hiện Hữu. Điều mà từ cổ chí kim, từ Đông sang tây đều có chung một mối suy tư mang tính triết lý thế này: Vạn vật …có đó, hiện hữu đó nhưng hẳn nhiên là cái sự hiện hữu mà ta có thể thấy, nghe, cảm nhận ấy cần phải có một cái gì đó vô hình làm căn nguyên cho nó. Cái vô hình vô tướng đó triết học gọi là Yếu Tính.
Minh triết Đông phương cho Yếu Tính ấy là Đạo và Đạo thì không thể xa lìa người: “ Đạo không xa lìa cái bản tính người. Nếu theo Đạo để cho xa cái bản tính của người thì đó không phải là Đạo” ( Đạo bất viễn nhân. Nhân chi vi Đạo nhi viễn nhân, bất khả dĩ vi Đạo – Sách Trung Dung ).
Từ nơi quan niệm Đạo không xa người như thế, minh triết Đông phương đề cao lý tưởng người quân tử nhưng trong thực tế, việc trở về sống với Đạo ấy chưa bao giờ được thực hiện. Sở dĩ như thế bởi dẫu sao thì đó vẫn chỉ là một thứ tri thức của sự tìm biết giống như câu châm ngôn Hy Lạp “ Hãy tìm cho biết về chính mình”. Đang khi đó để trở về với chính mình thì nhất thiết cần phải …tiêu trừ tri thức đi. Lục Tổ Huệ Năng nói với Huệ Minh khi ông này đuổi theo để dành lấy Áo Pháp: “ Đừng nghĩ thiện. Đừng nghĩ ác. Chính trong lúc đó mới rõ cái gì là Bản Lai Diện Mục của thượng tọa Minh” ( Pháp Bửu Đàn Kinh – Phẩm Tự Tự )
Đối với trường hợp của triết học Tây Phương cũng không khác, cũng không thể…Biết Mình bởi trước sau vẫn chỉ là một thứ Tri Thức Luận:
Platon ( 427 – 347 ) triết gia hàng đầu của Hy Lạp cổ thời đã cho Yếu Tính” là “ Những Lý Tưởng”. “ Lý Tưởng” là cái nguyên lý thường hằng không những chỉ siêu việt trên những sự vật khả giác ( đối tượng giác quan ) mà còn là nguyên nhân mô phạm tuyệt đối cho thế giới hiện tượng.
Trái với Platon cho Yếu Tính là nguyên nhân mô phạm bên ngoài các sự vật. Aristote ( 384 – 322 ) lại cho Yếu Tính là “ Hữu” hay Hữu Thể tức là nguyên lý vô hình gắn liền với các sự vật. Hữu Thể tuy là một danh từ đơn giản và duy nhất nhưng đối với bất cứ sự vật gì…”Có”, ta cũng gọi chúng bằng một cái tên Hữu Thể. Cái nhà này Hữu. Người này Hữu. Con sông này Hữu. Trái núi này Hữu v.v…
Để có toàn bộ những sự vật ( Hữu Thể ) mang tính cá biệt ấy tất nhiên là phải có một Hữu Thể Tối Cao làm căn nguyên cho chúng gọi là Đấng Tạo Hóa. Nhận ra như vậy để cho thấy toàn bộ nỗ lực của triết học Tây Phương hay nói đúng hơn của Thần Học Kinh Viện ( Scholastique ) tức Hữu Thể Học chỉ là để làm sao chứng minh cho sự hiện hữu của Đấng Tạo Hóa mà Đấng Tạo Hóa ấy thực chất chỉ là một thứ Yếu Tính theo quan niệm của triết Hy Lạp hoàn toàn xa rời con người và cuộc hiện sinh này.
Một khi Đấng Tạo Hóa thuần túy chỉ là Yếu Tính theo quan niệm triết học thì nó sẽ không bao giờ có thể thiết lập được mối tương quan với hiện hữu và như vậy việc trở về với chính mình đã trở nên vô nghĩa bởi lẽ trở về với mình cũng tức là trở về với Đấng Chúa ở nơi mình.
“ Trong phạm vi Giáo Hội, việc CĐ Vaticano II khẳng định ý tưởng “ Giáo Hội trong thế giới ngày nay” có lúc đã thay thế lý tưởng xưa chạy trốn thế gian bằng lý tưởng chạy về phía thế gian. Việc từ bỏ đời sống nội tâm và xu hướng hướng ngoại tạo thành một khía cạnh, một trong những khía cạnh nguy hiểm nhất là hiện tượng duy thế tục ( Tục Hóa ). Thậm chí hiện đang có một nỗ lực nhằm biện minh cho xu hướng mới này về mặt thần học lấy tên là “ Thần học về cái chết của Thiên Chúa” hay Kinh Thành Thế Tục. Họ nói chính Chúa đã lập gương đó cho chúng ta bằng cách Nhập Thể. Người tự làm rỗng chính Người.Người ra khỏi chính Người và đời sống của Ba Ngôi. Người trở thành “ Tục Hóa” nghĩa là Người trở nên tan hòa vào thế tục. Người trở thành một thứ Thiên Chúa “ Ở bên ngoài chính Người” ( Nguồn Vietcatholic – News – 23/3/2019 – Lm Cantalamessa – đã dẫn ).
Giáo Hội thay vì là con đường giải thoát khỏi thế gian thì nay lại…chạy về phía thế gian ? Đang khi đó Đạo Chúa là đạo siêu xuất thế gian: “ Con đã ban Đạo Cha cho họ mà thế gian ghen ghét họ vì họ không thuộc về thế gian cũng như Con không thuộc về thế gian vậy. Con chẳng xin Cha cất họ khỏi thế gian nhưng xin Cha gìn giữ họ cho khỏi sự ác. Họ không thuộc về thế gian cũng như Con không thuộc về thế gian. Xin Cha lấy Lẽ Thật khiến họ nên Thánh. Đạo Cha tức là Lẽ Thật” ( Ga 17, 14 -17 ).
Đạo Cha là Lẽ Thật và lẽ Thật ấy không bao giờ tìm thấy ở đâu ngoài bản tâm mỗi người. Ý nghĩa của việc “ Tìm cho biết về chính mình” chẳng phải điều chi khác ngoài ra là nhận biết mình là Hình Ảnh Thiên Chúa là Con Thiên Chúa ( St 1,26 ). Mỗi người đều được tác tạo là Con Thiên Chúa nhưng vì vô minh nên từ vô thỉ đã…Quên đi mất phẩm tính vô cùng cao quý ấy. Như vậy toàn bộ đời sống tâm linh chẳng qua chỉ là để cho ta có thể Nhớ lại cái mà mình đã Quên mà thôi.
Đức Ki Tô đã đưa ra nhiều phương thế khác nhau hầu cho ta thực hiện cái việc…Nhớ ấy bằng cách …dứt trừ đi Tâm Phân Biệt: “ Các ngươi đã nghe phán: Hãy yêu người thân cận và ghét kẻ thù nghịch cùng mình. Nhưng Ta nói cùng các ngươi: Hãy yêu kẻ thù nghịch các ngươi và cầu nguyện cho kẻ bắt bớ các ngươi. Hầu cho các ngươi được làm con của Cha các ngươi trên trời bởi vì Ngài khiến mặt trời soi trên kẻ ác cùng người thiện. Mưa cho kẻ bất chính cùng kẻ công chính” ( Mt 5, 43 -45 ).
Thiên Chúa là Đấng Vô Phân Biệt, soi trên kẻ ác cùng người thiện. Mưa cho kẻ bất chính cùng kẻ công chính và Bản Tâm ta cũng vốn dĩ là vô phân biệt. Thế nhưng do nơi ảnh hưởng của Tội Nguyên Tổ là Tội Phân Biệt thế nên không một ai trong chúng ta lại không sống với Tâm Phân Biệt để rồi phải hứng chịu mọi thứ nghiệp chướng, khổ đau…
Chính bởi cái nỗi chướng nạn khổ đau ấy chúng ta mới cần thiết phải trở về để sống với sự thật Con Thiên Chúa ở nơi mình: “ Vậy anh em phải lột bỏ con người cũ về cách ăn ở trước kia là người càng ngày càng bị bại hoại bởi tư dục lừa dối lại phải đổi mới trong tinh thần của tâm trí mình mà mặc lấy con người mới là người đã được dựng nên y theo ĐCT trong sự công chính và sự Thánh khiết của Lẽ Thật” ( Eph 4, 22 -24 ).
Sống theo sự thật là điều rất khó nhất là trong cái thời mà sự dối trá dường như đang được…tôn vinh ?. Quả là…khó đấy nhưng nếu chúng ta kiên trì trong việc trở về với mình bằng cách chuyên chăm cầu nguyện, lần chuỗi Mân Côi, tham dự Thánh Lễ hàng ngày, hy sinh làm việc bác ái…thì dù khó đến đâu cũng trở thành…không khó miễn là có lòng cậy trông nơi Ơn Chúa “ Ơn Ta đủ cho ngươi vì quyền năng của Ta nên trọn vẹn trong sự yếu đuối” ( 2C 12, 9 )./.
Phùng Văn Hóa
