Tâm là đời sống nội tâm và tính là tính tình. Tâm tính hướng dẫn quan niệm sống, cách xử thế của một người. Tâm tính luôn đi chung với nhau.
Một người thay tâm tất có đổi tính; ngược lại căn cứ vào tính nết của người nhận biết tình trạng nội tâm của họ thay đổi ra sao. Dấu chỉ bên ngoài xác nhận đổi thay trong tâm. Tâm hồn thay đổi ảnh hưởng đến lối sống cách suy nghĩ. Toàn thể con người thay đổi.
Thiện tâm
Kẻ có lòng thiện tâm luôn làm việc thiện vì mọi ý nghĩ, hành động đều hướng thiện. Tư tưởng dẫn đến hành động. Tư tưởng tốt lành thiện hảo nên đời sống hướng dẫn bởi các điều thiện hảo. Ngay cả biết rõ làm điều thiện hảo bị thiệt thân tâm vẫn không từ nan; trái lại bằng lòng chấp nhận, cảm thấy an vui không phân vân, phàn nàn, tránh né làm việc tốt.
Lòng thiện tâm giúp nhìn thấy điều thiện hảo vì trong tâm hồn của họ chan chứa điều lành nên họ nhìn thấy điều tốt lành nơi người. Họ luôn nhìn vào nhu cầu của người để tìm cách giúp người, giúp đời mà không tính hơn thiệt cho mình. Người thiện tâm tôn trọng và quý trọng sự sống của người và của chính mình. Họ luôn suy nghĩ và hành động vừa để bảo vệ sự sống vừa giúp nâng cao sự sống. Thành công việc làm tốt không đo bằng vật chất, tiền tài, danh vọng nhưng đo bằng tình yêu, lòng mến. Lòng thiện tâm mang lại cuộc sống hạnh phúc, đơn giản vì được yêu thương.
Tà tâm
Trái lại lòng tà tâm thích làm điều gian ác. Tư tưởng gian tà chiếm cứ lòng họ và đời sống bị các tư tưởng tà vạy, tà thần ám ảnh hướng dẫn. Lời nói và việc làm của họ bất nhất. Lòng tà tâm dối chính mình nên không thể thành thật với người. Thiếu niềm tin nên dùng tiền tài, danh vọng, vật chất quyến dụ, mua lòng người. Nguyên nhân nảy sinh tham quan, mãi lộ, tham nhũng. Dùng sức mạnh vật chất vừa là mối giây ràng buộc và trói buộc con người. Ràng buộc qua dụ dỗ, mua chuộc, phe phái. Trói buộc nếu không nghe, phản lại sẽ bị tố cáo, phanh phui quá khứ trước công luận.
Kẻ có lòng tà tâm sống trong sợ hãi, lo âu vì tìm bảo đảm đời sống qua của phù vân chóng tàn. Họ say tiền, mê danh, ghiền tâng bốc vì chúng ru ngủ một nội tâm giả dối, gian tà.
Tự tù
Cái nghèo phát xuất tự tâm nên tâm hồn bị giam hãm, tù túng thiếu tự do. Dùng tiền lấp cái nghèo bên trong. Không được người yêu nên họ yêu vật chất. Bắt người ngồi tù để thấy mình được tự do, che đậy tâm hồn tù túng. Bắt người xin phép để tỏ ra mình uy quyền. Nhồi sọ, tẩy não, dậy điều gian dối để tỏ ra mình đúng, danh chính ngôn thuận. Giết người để tỏ ra mình đang sống. Xảo ngôn, ngoa ngôn, hành động giả nhân nghĩa, thất đức phục vụ mục đích duy nhất: ru ngủ một nội tâm bất an.
Kẻ có lòng tà tâm tối tăm trong việc thiện; sáng suốt trong gian tà. Coi thường việc thiện, điều lành; trái lại quí gian dối vì nó phù hợp với tâm hồn gian dối. Thích gian tà, vui thú khi thấy người bị mình hại đau khổ. Kẻ gian tìm khoái cảm khi làm ác. Phần thưởng dành cho kẻ hành động thất nhân, ác đức bao gồm tiền thưởng, thăng quan chức cộng với lạc thú, hơi men, khói thuốc và các lời ca tụng hão huyền.
Nội thù
Nói một đàng làm một nẻo có hai mục đích. Một để che đậy dối trá lòng họ. Mục đích thứ hai quan trọng hơn dùng xảo ngôn để dụ dỗ, lung lạc gây hoang mang cho những tâm hồn trung dung, khiếp nhược. Vì trung dung nên chưa rõ hướng đi. Sống nửa vời, phân vân là thời điểm tốt nhất cho lời đường mật phát triển, cơ hội tốt để mê hoặc. Vì thế kẻ gian tà vừa sợ vừa ghét tôn giáo. Chúng cần triệt tiêu tôn giáo vì đây là sức mạnh duy nhất đủ khả năng tiêu diệt chúng tận gốc rễ. Tôn giáo vừa kiềm chế, vừa phanh phui hành động gian tà. Hết gian tà chúng bị thay tâm đổi tính. Ghét và bách hại tôn giáo là cuộc chiến sống còn giữa thiện ác. Tôn giáo mạnh gian tà yếu. Sợ yếu thế, sợ chết nên chúng giết tôn giáo mong tồn tại. Bót nghẹt tôn giáo gian tà tự tung, tự tác. Bách hại tôn giáo là việc làm không thể thiếu ở nơi gian tà nắm quyền. Gian tà sợ sự thật, sợ thánh thiện nên gian tà dậy người chối thần bỏ thánh để che đậy nỗi sợ nội tâm.
Đường Lối Chúa
Đường lối Chúa tạo cho kẻ gian tà cơ hội thay tâm đổi tính quay về đường ngay nẻo chính. Cầu xin để kẻ gian tà trả lại những gì đã lấy, bồi thường những gì đã mất, làm sống lại những gì đã giết chết là việc làm trước mắt. Quan trọng cần cho tương lai là cầu cho họ bỏ lối sống gian tà, quay về chính lộ. Cầu cho họ biết dùng tài năng Chúa ban để tạo sự sống, tôn trọng sự sống, hiểu tự do, công lí theo tinh thần Phúc Âm, sống đường lối Chúa.
Là những con người đáng thương vì thiếu tình thương. Nếm thử yêu thương giả tạo. Hiểu lầm tự do chân chính. Mù quáng công lí Phúc Âm. Biết mình mà không biết người. Ngày sống lầm đường, đêm mò mẫn trong u tối. Giấc ngủ mơ thấy đời kinh hoàng. Tương lai là những hứa hẹn viển vông và lúc nào cũng lo nghĩ về cái chết, sợ mất của, mất chức, mất ngay cả mạng sống. Những người như thế quả có một cuộc sống đáng thương. Bề ngoài xem ra ưu tú, tốt lành, vui vẻ, oai vệ. Tất cả chỉ là giả tạo. Muốn sống thật phải thay tâm đổi tính. Đường lối Chúa dẫn về thiện tâm, giải phóng tà tâm.
Lm Vũ Đình Tường
VietCatholic Network