Lưỡi “lạ lùng” (cả nghĩa tốt và nghĩa xấu). Cái mẫu tự L cũng nhiêu khê! Lưỡi lươn lẹo, lưỡi lọc lừa, lưỡi lắm lời. Tốt cũng cái lưỡi, xấu cũng cái lưỡi. Cái lưỡi thật nguy hiểm! Vì thế, tác giả Thánh Vịnh đã tha thiết cầu xin: “Lạy Chúa, xin canh giữ MIỆNG con, và trông chừng LƯỠI con” (Tv 141:3).
Ngắn lưỡi thì nói ngọng, dài lưỡi thì nói khó, không có lưỡi thì không thể nói. Người ta có thể “giết nhau” bằng cái lưỡi, vì người ta nhờ cái lưỡi để nói những lời chia rẽ, hiềm khích, thù hận. Tác giả Thánh Vịnh nói về miệng lưỡi của ác nhân: “Suốt ngày ngươi tính kế hại người! Này hỡi tên chuyên nghề lừa đảo, lưỡi ngươi khác nào dao sắc bén. Ngươi ưa điều dữ hơn điều lành. chuộng điều gian dối hơn sự thật. Ngươi thích nói toàn lời độc ác, ôi miệng lưỡi điêu ngoa!” (Tv 52:4-6).
Nói về cái lưỡi,Thánh Giacôbê phân tích: “Tất cả chúng ta thường hay vấp ngã. Nếu ta tra hàm thiếc vào miệng ngựa để bắt chúng vâng lời, thì ta điều khiển được toàn thân chúng. Anh em cũng hãy nhìn xem tàu bè: dù nó có to lớn, và có bị cuồng phong đẩy mạnh thế nào đi nữa thì cũng chỉ cần một bánh lái rất nhỏ để điều khiển theo ý của người lái. Cái lưỡi cũng vậy: nó là một bộ phận nhỏ bé của thân thể, mà lại huênh hoang làm được những chuyện to lớn. Cứ xem tia lửa nhỏ bé dường nào, mà làm bốc cháy đám rừng to lớn biết bao! CÁI LƯỠI CŨNG LÀ MỘT NGỌN LỬA, là cả một thế giới của sự ác. Cái lưỡi có một vị trí giữa các bộ phận của thân thể chúng ta, nó làm cho toàn thân bị ô nhiễm, đốt cháy bánh xe cuộc đời, vì chính nó bị lửa hoả ngục đốt cháy. Thật thế, mọi loài thú vật và chim chóc, loài bò sát và cá biển thì loài người đều có thể chế ngự và đã chế ngự được. Nhưng cái lưỡi thì không ai chế ngự được: nó là một sự dữ không bao giờ ở yên, vì nó chứa đầy nọc độc giết người. Ta dùng lưỡi mà chúc tụng Chúa là Cha chúng ta, ta cũng dùng lưỡi mà nguyền rủa những con người đã được làm ra theo hình ảnh Thiên Chúa. Từ cùng một cái miệng, phát xuất LỜI CHÚC TỤNG và LỜI NGUYỀN RỦA” (Gc 3:2-10).
Có hai người hàng xóm, họ được Chúa ban cho miệng lưỡi bình thường như nhau, không chút gìkhuyết tật.
Một người chẳng mấy khi không to tiếng. Lúc thì la con mắng cái bằng giọng điệu oang oang và hằn học, lúc thì “xô xát” với chồng, lúc thì mở máy hát inh ỏi, bất kể trưa hay tối, khi mà mọi người cần tĩnh lặng, thư giãn tâm hồn sau những giờ lao động, vất vả ngược xuôi thời buổi kinh tế thị trường.
Một người ít khi nghe tiếng nói. Sáng đi sớm, tối về trễ. Cuộc sống khá lam lũ, nhưng đêm đêm lại quây quần gia đình vui vẻ, cùng nhau xem lại điều gì đúng hay sai, để cùng rút kinh nghiệm. Nghèo vật chất mà giàu tình thương. Cuộc đời lặng ấy vẫn toát ra hơi ấm thực sự.
Con người hữu hạn và mặc nhiều yếu đuối. Vì bất túc nên ai cũng miệt mài đi tìm hạnh phúc. Tốt cũng cái lưỡi, xấu cũng cái lưỡi. Vượt qua “cái tôi” tưởng chừng đơn giản mà lại quá nhiêu khê! Quả thật, “cái tôi là đáng ghét” (Pascal), và “chiến thắng một đạo quân còn dễ hơn chiến thắng chính mình” (Napoléon).
Ai cũng biết “đời là khổ” mà vẫn cứ “vô tình” làm khổ nhau thêm mãi, khổ cả tinh thần và khổ cả thể lý vì những bất công xã hội, lườm nguýt, mỉa mai, chỉ trích, trù dập, lọc lừa,… Thắng không tự cao, thua không điên đảo, đó mới là phong cách cao thượng của đấng trượng phu và quân tử.
Trong một góc vắng của quán cà-phê, tôi ngồi mở từng trang lòng trong khi trầm mặc nhìn những giọt cà phê thánh thót rơi từng giọt, từng giọt,… và chợt thấy mình vẫn chưa sửa đổi được những gì tự nhận thấy không đúng.
Cả hai người hàng xóm kia đều có điều để tôi học hỏi: nên làm và nên tránh. Tôi yếu đuối quá nên cứ cố gắng đứng dậy, bước đi, rồi lại quỵ ngã. Lại gượng dậy, và lại ngã… chẳng khác gì đứa trẻ tập tễnh đi. Tôi không may mắn như người khác nên tôi hóa “khô” đi nhiều mặt, ít nói quá hóa lạnh lùng như nhiều người vẫn nhận xét. Tôi hóa “lạc lõng” giữa mọi người. Tôi biết vậy! Tôi có vô tình đánh mất tôi và vô tình xô người khác xa tôi? Tôi muốn gần mà người ta không ưa tôi, có phải là người khác đẩy tôi ra xa?
Một người dùng cái lưỡi để nói lời không hay, một người dùng cái lưỡi để chia vui sẻ buồn. Còn tôi, tôi lại không dùng đến cái lưỡi sao?
Khích bác, chê bai, nói hành, chửi thề,… Như thế thì quá dễ! Nhưng nói ngọt, nói nhẹ, nói lời động viên, nói lời yêu thương,… thì không dễ chút nào! Quả thật, nói là một nghệ thuật. Ca dao Việt Nam có câu: “Lời nói chẳng mất tiền mua – Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”.
Tuy nhiên,hãy phân biệt điều này: “Ít nói không phải là nói ít, mà là đừng nói những điều vô ích” (Thánh François de Sales, 1567-1622, Pháp quốc). Thiên Chúa là Đấng thấu suốt mọi sự (Sbn 28:9; Gđt 8:14; Et 5:1; 2 Mcb 7:35; 2 Mcb 9:5; 2 Mcb 12:22; 2 Mcb 15:2; G 28:27; Tv 139:2; Cn 16:2; Cn 21:2; Cn 24:12; Kn 1:6; Kn 7:23; Hc 23:19; Hc 42:20; Gr 11:20; Gr 20:12; 1 Cr 12:4-6). Thật vậy, chúng ta không thể giấu Ngài, mặc dù chúng ta có thể giấu người trần gian. Hãy nhận thức điều đó để giữ gìn lời nói, và thân thưa với Chúa: “Miệng lưỡi con chưa thốt nên lời, lạy Chúa, Ngài đã am tường hết” (Tv 139:4). Cẩn tắc vô ưu, tiền nhân nói rất chí lý!
Lòng đầy thì trào ra miệng. Đầy cái tốt thì nói lời tốt, đầy cái xấu thì nói lời xấu. Đó là lẽ tất nhiên, không chi lạ! Nói về miệng lưỡi của ác nhân, Kinh Thánh so sánh: “Môi miệng chúng chẳng có gì thành thật, lòng dạ đầy chước độc mưu thâm. Cửa họng chúng như nấm mồ mở rộng, khéo đẩy đưa ba tấc lưỡi phỉnh phờ” (Tv 5:10). Họ ỷ mình, cậy thế, dựa quyền nên kiêu ngạo: “Sức mạnh ta là ba tấc lưỡi, với môi mép này, ai làm chủ được ta?” (Tv 12:5).
Người xấu thì “khoe tội ác, suốt ngày tính kế hại người, chuyên lừa đảo, lưỡi như dao sắc bén, ưa điều dữ hơn điều lành, chuộng điều gian dối hơn sự thật, thích nói toàn lời độc ác, miệng lưỡi điêu ngoa” (Tv 52:3-6). Hậu quả thế nào? Dĩ nhiên sẽ là hệ lụy tất yếu: “Chúa Trời sẽ tiêu diệt ngươi vĩnh viễn, lượm ngươi đi, đem vất khỏi lều, và bứng gốc khỏi nơi dương thế” (Tv 52:7).
Còn người tốt, các chính nhân? Tất nhiên họ chỉ nói điều hay lẽ phải, có lợi cho tha nhân: “Miệng người công chính niệm lẽ khôn ngoan, và lưỡi họ nói lên điều chính trực” (Tv 37:30). Họ luôn sợ làm phật ý người khác, thế nên họ luôn tâm niệm và cầu xin: “Nghe trong mình nung nấu tự tâm can, càng nghĩ ngợi, lửa càng bừng cháy, miệng lưỡi tôi phải thốt nên lời: Lạy Chúa, xin dạy cho con biết: sống con chung cuộc thế nào, ngày tháng con đếm được mấy mươi, để hiểu rằng kiếp phù du là thế” (Tv 39:4-5).
Rau nào sâu nấy, thầy nào tớ nấy, cha nào con nấy. Hệ lụy tất yếu. Chúa Giêsu đã nói rạch ròi với người Do Thái: “Cây mà tốt thì quả cũng tốt; cây mà sâu thì quả cũng sâu, vì xem quả thì biết cây. Loài rắn độc kia, xấu như các người thì làm sao nói điều tốt được? Vì lòng có đầy, miệng mới nói ra. Người tốt thì rút cái tốt từ kho tàng tốt của mình; kẻ xấu thì rút cái xấu từ kho tàng xấu của mình” (Mt 12:33-35). Tất nhiên Ngài cũng khuyến cáo mỗi chúng ta đấy!
Đầy thì mới tràn. Nghĩ sao thì nói vậy. Nhưng có nói nên lời là do cái lưỡi. Lại một hệ lụy khác, người ta gọi là Luật Nhân – Quả. Chúa Giêsu xác định: “Đến Ngày phán xét, người ta sẽ PHẢI TRẢ LỜI về MỌIĐIỀU VÔ ÍCH mình đã nói. Vì nhờ LỜI NÓI của anh mà anh sẽ được TRẮNG ÁN; và cũng tại LỜI NÓI của anh mà anh sẽ BỊ KẾT ÁN” (Mt 12:36-36).
Đáng sợ thật, đừng tưởng lời nói theo gió bay hoặc nghe tai này qua tai kia! Từ ngàn xưa, Kinh Thánh đã nói về hệ lụy của lời nói: “Người ăn nói tử tế sẽ được bao điều tốt đẹp, mỗi người sẽ lãnh hậu quả việc mình làm” (Cn 12:14).
LƯỠI LÀM LÀNH (3L), đó là cái lưỡi tốt. Tác giả Thánh Vịnh nói: “Lạy Chúa, ai được vào ngụ trong nhà Chúa, được ở trên núi thánh của Ngài? Là kẻ sống vẹn toàn, luôn làm điều ngay thẳng,bụng nghĩ sao nói vậy, MIỆNG LƯỠI chẳng vu oan, không làm hại người nào, chẳng làm ai nhục nhã. Coi khinh phường gian ác, trọng ai kính Chúa Trời, lỡ thề mà bị thiệt thì cũng chẳng rút lời” (Tv 15:1-4).
Lưỡi tốt là LỬA của Thiên Chúa – nói ít, nói hay, nói lời yêu thương, nói lời tha thứ, nói về Chúa,…; lưỡi xấu cũng là lửa, nhưng là lửa của ma quỷ – nói nhiều, gièm pha, nói xấu, nói hành, ba hoa, nguyền rủa, chỉ trích,…
TRẦM THIÊN THU