Nhân việc Đức Thánh Cha Phanxicô vừa công bố bổ nhiệm thêm 19 tân Hông Y cho Giáo Hội, tôi xin được trả lời chung những câu hỏi của nhiều đôc giả về vai trò và trách nhiệm của tước vị Hồng Y trong Giáo Hội Công Giáo La Mã như sau:
Trước hết, về ngữ căn (etymology), từ Hông Y (Cardinal) xuất phát từ nguyên ngữ Latin CARDO có nghĩa là “cái bản lề” (hinge) tức bộ phân then chốt để giừ cho cánh cửa được đứng vững trong khung cửa. Từ ý nghĩa tượng trưng này, các Hồng Y được mệnh danh là “những vị Hoàng tử (princes) của Giáo Hội với 2 chức năng rất quan trọng sau đây:
1- Là cố vấn để đóng góp ý kiến (kiến thức và khôn ngoan) cho Đức Thánh Cha trong việc điều hành và cai tri Giáo Hôi Công Giáo hoàn vũ.
2- Khi vào Mật nghị (Conclave) để bầu Giáo Hoàng mới, tất cả các Hông Y đủ điều kiện theo luật bầu cử – nghĩa là dưới 80 tuổi – đều đương nhiên là các ứng viên (potential candidates có thể được bầu chứ không ra ứng cử) và cũng là những người được quyền bỏ phiếu chọn (elector) Giáo Hoàng mới, khi đương kim Giáo Hoàng qua đời (hay đột nhiên từ nhiệm như trường hợp cá biệt của Đức Thánh Cha Biển Đức XVI trong tháng 2 năm 2013 vừa qua.). (x. Giáo luật số 349)
Theo Luật bầu Giáo Hoàng hiên hành, áp dụng từ nhiều năm qua, thì khi tròn 80 tuổi, các Hồng Y không còn được tham dự Mật nghị để bầu Giáo Hoàng mới hay tham dự bất cứ mật hội nào do Đức Thánh Cha triệu tập và chủ tọa để bàn thảo về một vấn đề quan trọng nào của Giáo Hội. Thêm nữa, khi các Hồng Y đến tuổi 75, và hiện đang coi sóc các Tổng Giáo Phận hay các Bộ hoặc Cơ quan trọng yếu trong Giáo Triều Roma thì cũng phải xin từ chức, để tùy Đức Thanh Cha quyết định chấp nhận hay cho lưu nhiệm thêm. Thí dụ, trường hợp Đức cựu Giáo Hoàng.Biển Đức XVI, khi đang còn làm Tổng Trưởng Thánh Bộ Giáo Lý Đức Tin, đã xin nghỉ hưu năm ngài 75 tuổi nhưng đã được Đức cố Giáo Hoàng Gioan-Phaolô II yêu cầu tiếp tục nhiệm vụ thêm thời gian nữa, nên ngài vẫn đảm trách chức vụ Tổng Trưởng trên cho đến khi ngài được bầu lên ngôi Giáo Hoàng ngày 19 tháng 4 năm 2005 (x.giáo luật số 354).
Trước năm 1917 tức là năm ban hành bộ Giáo luật cũ, (giáo luật mới 1983 thay giáo luật cũ 1917) các Hồng Y có thể là những thường dân không có chức linh mục hay giám mục được Giáo Hoàng ban cho tước vị này, vì những lý do riêng tư. Nhưng với Giáo luật năm 1917, thì người thường dân không còn được chọn nữa, mà chỉ dành cho các linh mục hay giám mục xuất sắc mà thôi. Đến thời Đức cố Giáo Hoàng Gioan XXIII, thì ai được phong tước Hông Y cũng phải được thụ phong Giám mục nếu vị đó chưa là giám mục. Sở dĩ thế vì cho đến nay, thì tước Hồng Y vẫn còn được trao cho một số linh mục xuất sắc, từng giữ các chức vụ quan trọng trong Tòa Thánh hoặc là những thần học gia nổi tiếng như các linh mục Yves M.J Congar (O.P), Henri de LuBac và Allen Dulles (SJ) (đều đã qua đời). Trong đợt Hồng Y mới được công bố ngày 06 tháng 1 năm 2012, cũng có 3 linh mục xuất sắc, từng phục vụ đắc lực trong Giáo Triều Roma được chọn làm Hồng Y.
Cũng cần nói thêm là khác với thông lệ trong quá khứ khi Hông Y được chọn từ những gia đình quí tộc ỏ Âu Châu hoặc những người được Giáo hoàng ưu đãi, thưởng công riêng, các Hồng Y ngày nay phần lớn xuất thân từ những gia đình đạo đức, bình dân, phải là nam giới và ít nhất là người có chức linh mục và “trỗi vượt về đạo lý, tác phong, đạo đức và khôn ngoan” (x. giáo luật số 351 & 1). Nhưng thường là các giám mục xuất sắc về đức độ và khả năng để có thể trở thành Giáo Hoàng cai quản Giáo Hội trong tương lai. Lại nữa, vì Hồng Y có thể là linh mục , nên nếu vị này được đắc cử Giáo Hoàng thì phải được Hồng Y niên trưởng tấn phong chức Giám Mục trước khi đăng quang. Nếu Hồng Y niên Trưởng vắng mặt thì Hồng Phó niên trưởng sẽ làm việc này. Nếu vị này cũng vắng mặt, thì Hồng Y cao niên nhất thuộc đẳng Giám mục sẽ truyền chức Giám mục cho tân Giáo Hoàng chưa có chức Giám mục. (x.giáo luật số 355, &1) .
Tuy nhiên việc này chưa từng xẩy ra vì các Hồng Y từ nhiều thập niên qua đều là những vị có chức Giám mục hay đã được tấn phong giám mục sau khi được phong tước Hồng Y. Nghĩa là không có trường hợp môt Hồng Y chỉ có chức linh mục mà được bầu làm Giáo Hoàng từ nhiều thập niên qua. Cho nên không thể nói cách chung chung là các Giám mục hay linh mục có thể được bầu làm Giáo Hoàng. Phải nói cho đúng là cho đến nay, chỉ có các Hồng Y có chức giám mục và dưới 80 tuổi mới đủ điều kiện để đi bầu Giáo Hoàng mà thôi, vì tất cả các Hông Y trong Giáo Triều Rôma hiện nay đều có chức Giám mục, chứ không có vị nào còn là linh mục., cho dù mỗi lần tấn phong thêm Hồng Y, đều có một vài ba Linh mục được chọn.. Nhưng các vị này đều đã quá 80 hay gần 80 tuổi rồi nên không có triển vọng được bầu làm Giáo Hoàng.
Theo danh sách các tân Hồng Y vừa được Đức Thánh Cha Phanxicô công bố trong giờ kinh nguyện sáng Chúa Nhật 12-1- 2014 vừa qua, thì không có linh mục nào được chọn trong đợt này. Tất cả 19 tân Hồng Y đều có chức Giám mục.
Như thế cho thấy chức Giám mục là chức thánh quan trọng nhất của Giáo Hội, vì Giám mục là những người kế vị các Thánh Tông Đồ trong chức năng và sứ mệnh rao giảng Tin Mừng cứu độ, dạy dỗ chân lý và cai trị Giáo Hội. Chúa Giêsu xưa chỉ chọn các nam Tông Đồ, mà người kế vị các ngài là các Giám mục ngày nay trong Giáo Hội. Hồng Y không phải là một chức thánh mà chỉ là tước vị (Title) do Giáo Hội đặt ra vì nhu cầu chọn người kế vị Thánh Phêrô, tức Đức Thánh Cha cũng là Giám mục Rôma và là Thủ lãnh Giáo Hội Công Giáo hoàn vũ.
Các Hồng Y họp lại thành Hồng Y Đoàn riêng biệt (College of Cardinals) do một vị làm niên trưởng (Dean)
Có 3 đẳng cấp Hồng Y sau đây.
1- Hồng Y Giám mục (Cardinal bishops) là những giám mục từng coi sóc những giáo phận chung quanh Rôma nhưng nay là những Hồng Y thâm niên làm việc trọn thời gian (full-time) trong Giáo Triều Roma. (Roman Curia).
2- Hồng Y Linh mục (Cardinal Priests) là những Hồng Y hoăc làm việc trong Giáo Triều hoặc đang coi sóc các Tổng Giáo Phận ngoài Roma tức là các Tổng Giáo phận ở Ý hay ở các quốc gia trên thế giới như Paris, New York, Sydney, Houston, Saigon, Manilla v.v…
3- Hồng Y Phó Tế (Cardinal Deacons) từng là những Giám mục hiệu tòa (Titular Bishops) tức là không coi sóc Giáo phận nào và đang làm việc trọn thời gian trong Giáo Triều.
Khi các Hồng Y họp kín để bầu Giáo Hoàng mới, Hồng Y Trưởng đẳng Phó tế sẽ công bố danh tánh vị được đắc cử và có thể thay thế Đức Thánh Cha để trao dây Pallium cho các tân Tổng Giám mục hoặc cho người đại diện các vị vắng mặt. (x. giáo luật số 355, & 2)
Thêm nữa, tất cả các Hồng Y, khi được Đức Thánh Cha chọn và trao tước vị này, đều được chỉ đinh tước hiệu (Title) của một thánh đường trong hoặc ngoài Rôma. Với tước hiệu đó, tân Hông Y đến thánh đường được chỉ định để nhận tòa nhưng không có quyền quản trị nào về hành chánh, nhân sự cũng như tài sản của thánh đường đó, mà chỉ hiệp thông để hỗ trợ về mặt tinh thần mà thôi. (giáo luật số 357 &1)
Sau hết, tất cả các Hồng Y, nếu không đảm nhận chức vụ Tổng Giám Mục để coi sóc các Tổng giáo phận ở đâu trên thế giới, thì đều phải cư trú ở Rôma hoặc phải trở về Giáo đô khi Đức Thánh Cha triệu tập để họp bàn việc gì quan trọng của Giáo Hội (giáo luật số 356).
Chúng ta hãy cầu nguyện nhiều cho các Tân Hồng Y sắp được trao mũ đỏ trong tháng 2 sắp tới đây để các ngài chu toàn nhiệm vụ và trách nhiệm được trao phó để phụ giúp Đức Thánh Cha trong việc cai quản Giáo Hội Công Giáo hoàn vũ’.
LM. Phanxicô Xaviê Ngô tôn Huấn