“Lạy Đức Chúa, xin dủ lòng thương xót dân Ngài!” (Ge 2,17)
Vào thời tiên tri Gioen, trong lúc dân Do Thái đang gặp thảm họa với nạn châu chấu tàn phá, thì lời kêu gọi của vị ngôn sứ “Hãy trở về cùng Đức Chúa là Thiên Chúa của anh em, bởi vì Người từ bi và nhân hậu, chậm giận và giầu tình thương” mở ra cả một niềm hy vọng. Dân phản nghịch và đại họa đã giáng xuống như một hình phạt của Giavê. Họ cần được Giavê thương xót và thứ tha để chấm dứt đại họa đang diễn tiến. Tuy nhiên điều này ngay cả vị ngôn sứ cũng chỉ dám hy vọng chứ chưa thể nắm chắc: “Biết đâu Người chẳng nghĩ lại” (Ge 2,13-14), ông ngập ngừng nói như thế. Hình phạt thì chắc rồi vì đang xảy ra, và vì vậy phải kêu gọi sám hối và chay tịnh cho gấp: “hãy rúc tù và, hãy ra lệnh giữ chay thánh…” Tóm lại xức tro và chay tịnh để mong có được lòng thương xót thứ tha (khỏi hình phạt) của một Thiên Chúa công thẳng. Tiếp tục truyền thống ngôn sứ, lời kêu gọi và phép rửa của Gioan tiền hô cũng mang một nội dung tương tự. “Cái rìu đã đặt sát gốc cây!” (Mt 3,10).
Thế còn Hội Thánh, Hội Thánh Công Giáo muốn công bố điều gì khi thiết lập mùa chay thánh trong 40 ngày? Cũng một nội dung tương tự như các ngôn sứ chăng? Nếu thật là thế thì tôi thiết nghĩ thời gian và sứ điệp này chỉ nặng ký đối với những ai hiện đang sống trong tội lỗi, còn thì nhẹ tênh, thậm chí không cần thiết, đối với một số khác. Có lẽ vì vậy mà nhiều tín hữu ‘lành thánh’, nhiều linh mục tu sĩ, có thái độ coi nhẹ thời gian này. Họ giữ căn kẽ những qui định ăn chay kiêng thịt, hoặc làm một số việc hy sinh (cá nhân hay tập thể)… và thế là mùa chay coi như đã tốt đẹp lắm rồi.
Đức Giêsu thẳng thừng tuyên bố rằng ăn chay kiểu đó không còn cần thiết nữa (xem Mt 9,14-17). Ngay cả cách biểu lộ việc giữ chay tịnh như thời Cựu Ước của ngôn sứ Giôen cũng không nên tồn tại. Lý do sâu xa là vì tình thế đã thay đổi tận căn: Chàng Rể của tình yêu tha thứ đã tới rồi, vì thế than khóc, chay tịnh không còn ý nghĩa; trừ phi tình ‘Chàng bị cất khỏi’. Chay tịnh và sám hối để được tha thứ khỏi án phạt không còn cần thiết nữa, bởi vì Chàng Rể cứu độ đã thực hiện hoàn hảo việc này. Do đó mùa chay Ki-tô hữu phải có một nội dung hết sức Tân Ước, đó là thời gian của vui mừng và hy vọng, thời gian để các tín hữu dồn mọi cặp mắt hướng nhìn về Chàng Rể từ nhân và ơn cứu độ mà Chàng đã thực hiện. Kitô hữu chúng ta không còn mong đợi ơn tha thứ mà là đón nhận và tận hưởng. Mùa chay là thời gian đón nhận, và ai càng đã đón nhận nhiều bao nhiêu thì lại càng tận hưởng sâu xa bấy nhiêu.
Nếu Gioen kêu gọi dân chúng chay tịnh để hy vọng được Thiên Chúa xót thương, thì Đức Kitô (= Hội Thánh) kêu gọi chay tịnh là để các tín hữu có dịp vào sâu hơn trong lòng xót thương đó. Đối với Ki-tô hữu “Thiên Chúa thương xót” không còn là chuyện “biết đâu”. Thập giá đức Giêsu là một bảo chứng vững chắc: “Thiên Chúa yêu thương tôi và phó mộp mình vì tôi”. Vì thế họ biết rất rõ rằng sám hối, chay tịnh, kể cả làm việc lành phước đức… không phải là điều kiện để được Chúa xót thương. Thiên Chúa xót thương và yêu mến họ trước cả khi họ thực hiện những điều ấy, vì Ngưởi yêu vô điều kiện và cách hoàn toàn nhưng không, yêu tới mức chịu chết cho họ ngay cả khi họ còn là những tội nhân phản nghịch. Mỗi khi mở miệng thốt lên “Xin Chúa thương xót chúng con!” Kitô hữu tuyên xưng cách vững chắc niềm tin của mình vào một Thiên Chúa từ nhân và hay thương xót. Họ không cầu khẩn để mong nhận được lòng thương xót đó như dân Do thái xưa trong Cựu Ước.
Mùa chay mà Hội Thánh công bố cho các tín hữu qua việc xức tro hôm nay phải mang nội dung nói trên. Đối với các dự tòng và người tội lỗi, mùa chay có thể còn có dáng dấp của tinh thần Cựu Ước và ngôn sứ, nhưng với bất kỳ Kitô hữu nào nó cũng phải mang ý nghĩa tích cực của Tin Mừng. Và đừng có lo lắng rằng đi sâu hơn vào lòng thương xót Chúa sẽ làm cho cung đàn cải tà qui chính mất đi sự réo rắt thúc bách. Ngược lại là đàng khác, chính vì tâm hồn biết ca tụng lòng thương xót vô biên Chúa mà tôi sẽ càng thấy cấp bách cần phải thanh luyện mình hơn nữa. Đúng như lời khảng định của Chân Phước, Mẹ Têrêxa Konkata: “Chúa yêu thương tôi không phải vì tôi tốt lành, nhưng tôi luôn cố gằng trở nên tốt lành hơn vì biết rằng Chúa hằng yêu thương tôi”. Mùa chay chính là thời gian mà lòng thương xót Chúa được đón nhận và ca tụng vậy!
Lạy Chúa, xin cho con biết đón nhận sứ điệp mùa chay của Hội Thánh: “Này là mùa hồng ân, này là ngày cứu độ!” Xin cho con dùng thời gian 40 ngày này, nhất là qua việc thống hối các lỗi lầm đã phạm, để đào sâu hơn nữa vào lòng thương xót Chúa. Và nếu trong mùa chay này con có thi hành được việc lành hay chay tịnh nào, thì cũng xin cho con nhờ đó mà cảm nghiệm được, sống sâu xa hơn và ca ngợi tận tình hơn lòng xót thương Chúa vô biên. Amen
Lm Gioan Nguyễn Văn Ty SDB